BAKÜ-TİFLİS KARS DEMİRYOLU PROJESİ NEDİR?
Rusya Federasyonu’nun dağılmasıyla beraber kurulan devletlerden biri olan Ermenistan ile Türkiye arasındaki Gümrü Sınır Kapısı kapatıldığından beri Kars’tan yurtdışına hiç tren seferi yapılmıyordu. 23 Ağustos 1990’da kapatılan sınır kapısının yanısıra, kurulmuş olan Azerbaycan ve Gürcistan’dan dolayı Kars’ın ekonomisi her geçen gün küçülürken, Ardahan ve Iğdır; Nahcivan ve Gürcistan’dan aldığı göçlerin ve para akışının etkisiyle Kars’tan ayrılarak il oldu. 27 senedir kapalı olan sınır kapısının Kars’a maliyeti dolayısıyla hem nüfus azaldı, hem de ekonomi durgunlaştı. Kars, iç pazara yönelik ürünlerini pazarlama yollarını aradı.
Yapılacak olan Bakü Tiflis Kars Demiryolu Projesi ile beraber canlanması beklenen Kars ekonomisi, aynı zamanda bir kültür turizmi hizmeti de olacak. Daha önce iki kez gerçekleştirilen “Kafkas Kültürleri Festivali” sebebiyle Gürcistan, Türkiye ve Azerbaycan ilişkileri yakınlaşırken artık ithalat ve ihracat da daha kolay olacak. Bu demiryolu projesi ile Bakü ile Kars birleşirken aynı zamanda Nahcivan da anavatana kara yoluyla kavuşuyor, zira Azerbaycan ile Nahcivan arasında sadece havayoluyla ulaşım sağlanabilmekte.
PROJENİN UZUNLUĞU NE KADAR?
Kars Tiflis Bakü Demiryolu Projesi üç etapta tamamlanıyor. Bu etaplardan Türkiye hattı 76 kilometre, Gürcistan hattı 259 kilometre, Azerbaycan hattı 503 kilometre olmak üzere uzunluğu toplam 838 kilometredir. Bu proje ile karşılıklı olarak Bakü’den ve Kars’tan trenler kalkarak Tiflis üzerinden seferlerini gerçekleştirecekler. Kars, Tiflis ve Bakü arasındaki toplam uzunluk olan 838 km’nin 76 km’si Türkiye sınırları içerisinde daha önce yapılmayan bir hat üzerinde olacak. Hat, Çıldır Gölü’nün doğusundan geçerek Aktaş Gölü’nün kuzeyinden Gürcistan sınırlarına girecek.
TRENLER HANGİ ŞEHİRLERDEN GEÇECEK?
Projenin şu an için tasarlanmış Türkiye’deki tek durağı Kars. Ancak talep olması halinde Ardahan’ın Çıldır ilçesinde de istasyon yapılma ihtimali bulunuyor. Azerbaycan’da Bakü’den kalkan trenler sırasıyla; Şirvan yakınlarındaki Hacıkabul, Kurdamir, Mingaçevir yakınlarındaki Yevlah, Gence ve Gence’ye bağlı Ağstafa’dan geçecek. Ardından Gürcistan sınırlarına girecek olan tren burada da Rustavi ve Tiflis’ten geçecek. En son Ahilkelek şehrinde duracak trenler Türk tarafına geçecekler.
BAKÜ-TİFLİS-KARS PROJESİ'NİN MALİYETİ NE KADAR?
Bakü Tiflis Kars Demiryolu ile Gürcistan, Azerbaycan ve Kars’ın çehresinin değişmesi bekleniyor. Peki bu proje için ne kadar yatırım yapıldı? Proje’nin yapımı iki ayrı aşamada gerçekleşti. Birincisi sıfırdan demiryolu yapımı, ikincisi ile var olan demiryollarının iyileştirilmesi olarak projelendirildi. Proje’nin Gürcistan’dan Aktaş sınır kapısından Kars’a kadar olan kısmında hiç demiryolu bulunmadığı için buradaki 76 kilometrelik altyapı sıfırdan inşa edildi. Gürcistan tarafında da 29 kilometrelik tren yolu sıfırdan inşa edilmek üzere toplam 107 kilometre demiryolu inşa edilmiş oldu. Azerbaycan tarafında bulunan 503 kilometre ile Gürcistan’daki 230 kilometrelik hat ise Sosyal Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminden kalma ve modernizasyon işlemi yapılan hatlardan oluşmaktaydı. Tüm bu işlemlerin toplam maliyetinin toplam 450 milyon dolar ila 600 milyon dolar arasında olduğu tahmin edilmekte.
PROJENİN YÜKLENİCİLERİ KİMLER?
Proje’nin yüklenici ortaklarından biri ise kurucusu Karslı Sezgin Baran Korkmaz olan SBK Holding. SBK Holding’in bu projedeki ortakları Rus firması Rusagrotrans, Kazakistan Devlet Demiryolları, Azerbaycan Devlet Demiryolları ve Gürcü Azrustrans. SBK Holding bu proje için Kars’ta lojistik depoları inşa etme işini de üslenerek ithal edilecek ürünlerin korunması, ihraç edilecek ürünlerin stoklanması amacıyla kullanılacak olan lojistik depoları kullanıma hazır hale getirildi.
TİCARET HACMİ NE KADAR OLACAK?
Türkiye’nin Azerbaycan ve Gürcistan’la arasında bulunan anlaşmalar gereğince ithalat ve ihracat hacmi her geçen gün artıyor. Gürcistan ile Türkiye arasında vizelerin kalkmasıyla beraber Gürcistan’ın en çok ithalat yaptığı ülke Türkiye. Türkiye’den gönderilen ürünler, Gürcistan’ın dışarıdan aldığı toplam hacmin yüzde 15,3’ünü karşılıyor. Gürcistan ise en çok ihracatı Rusya’ya yaparken Türkiye ikinci sırada geliyor. Bunun Gürcistan ekonomisindeki toplam ticaret hacmi ise yüzde 21,5. Dolayısıyla Türkiye, Gürcistan için müthiş bir pazar konumunda.
Bu rakamlar bugüne kadar Sarp Sınır Kapısı’ndan yapılan ticaret hacmiydi. Demiryolunun açılmasıyla beraber hem süre hem de mesafenin daha da kısalacak olması, bu hacmi bir anda iki katına çıkarma potansiyeline sahip. Zira, projenin açılmasıyla beraber 17 milyon tonluk yük taşıma kapasitesine sahip olacak.
Keza, Azerbaycan’ın da Gürcistan ekonomisinde yeri çok büyük. Azerbaycan, Gürcistan’ın hem ithalatında hem de ihracatında üçüncü sırada geliyor. Gürcistan, dışarıdan aldığı ürünlerin yüzde 10,7’sini Azerbaycan’dan karşılarken, dışarıya sattığı ürünlerin de yüzde 3,3’ünü Azerbaycan’a gönderiyor.
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki karşılıklı ticaret hacmi 1,46 milyar dolar seviyesinde. Türkiye, Azerbaycan’ın ticaret ortakları arasında da birinci sırada yer alırken, Türkiye’nin Azerbaycan’ın toplam ticaret hacmindeki yeri yüzde 12,88.
Projenin açılmasıyla beraber Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bu hacim kademeli olarak artması ve entegrasyonların tamamlanmasıyla birlikte iki katını geçeceği tahmin ediliyor.
Üç ülke arasında halihazırda iki hat üzerinden Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı ve Doğalgaz hattı anlaşmaları bulunmakta. Demiryolu, gerçekleştirilen üçüncü büyük proje olacak. Proje her üç ülke için de hayati öneme sahip. Gürcistan’da projeyi anlatan pullar bile basıldı.
DEMİR İPEK YOLU
Ticaret, sadece Azerbaycan ve Gürcistan’la artmayacak, Rusya’yla deniz ve kara yoluna alternatif olarak demiryoluyla da ticaretin önü açılacak. Ayrıca Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan ile kara ve havayoluyla yapılan ticaretin hacmi de artacak. En önemlisi de Çin’le yapılan ticarette de artış gerçekleşecek. Halihazırda Çin ile yapılan ticaretin çok büyük kısmı deniz yoluyla gerçekleştiriliyor ve ürünler 3 ila 6 ay süreli yolculukların ardından Türkiye’ye ulaşıyor. Demiryolunun açılmasıyla ufak prosedürlerin ardından bu süre yarıya inecek.
Bu durum zaten, İpek Yolu’nun tekrar canlanacağı anlamına geliyor ve bu projeden de sürekli bu şekilde bahsediliyor.
PROJE HANGİ HATLARA ENTEGRE OLACAK?
Sovyet Rusya döneminde açık olan Kars-Gümrü Sınır Kapısı’ndan geçen trenler, hem Bakü hem İran hem de Rusya’nın Astrahan şehri üzerinden Orta Asya ile entegre konumdaydı. Rusya’nın o dönemdeki kapalı yapısı sebebiyle çok değerlendirilememiş olan bu altyapı, Rusya’nın dağılmasının ardından Gümrü’nün Ermenistan’da kalması sebebiyle tamamen kapandı. Geliştirilen Kars Tiflis Bakü Demiryolu Projesi ile bu potansiyelin tekrar ayağa kalkması hedefleniyor.
Proje, Türkiye’deki hızlı tren hatları ile entegre olacak. Edirne’den İstanbul Kazlıçeşme’ye kadar ulaşacak olan hızlı tren hattı buradan Marmaray projesine paralel yapılacak olan tren ve karayolu tüneline entegre edilecek. Öte taraftan Ankara ile İstanbul’un Pendik ilçesine kadar devam eden hızlı tren hattıyla birleşecek. Ankara’dan doğuya doğru yapımı hala devam eden hızlı tren hatları ile Türkiye’deki hızlı tren ağı Edirne’den Kars’a kadar ulaşmış olacak. Bakü de bu yolla Edirne’ye bağlanmış olacak.
Bakü’ye kadar gidecek olan trenlerin son durağı burası olacak ancak Tiflis üzerinden Rusya’ya da açılma olanağı bulunulacak. Rusya’da çalışmaya devam edecek tren yolları ile entegrasyonu sağlanacak hatlar, buradan Orta Asya’ya uzanabilecek. Diğer taraftan Azerbaycan’ın Şirvan şehrinden ayrılan trenler de buradan İran’a gidebilecek.
HATTIN TURİZM POTANSİYELİ
Gürcistan ile Türkiye arasında vize olmaması sebebiyle Gürcistan son zamanların en çok tercih edilen ülkelerinden biri. Ancak Sarp sınır kapısından çıkınca doğrudan Batum şehrine girilmesi, Batum’un son zamanlarda Tiflis’ten daha hızlı büyümesine sebep olmuştu. Hattın açılmasıyla beraber Tiflis, Batum’dan daha yakın olacak. Bu da turistik amaçlı olarak hem Kars ile Tiflis arasındaki turizm hacminin artmasına sebep olacak, hem de genel itibariyle Türkiye ile Gürcistan arasındaki turizm hacmi yükselecek.
Kars, Azerbaycan’ın en çok ilgi gösterdiği Türk şehirlerinden biri. Öyle ki Kars’ta bir Azerbaycan Konsolosluğu dahi bulunmakta. Kars’ın demografik olarak Azeri nüfusunun yüksek olması hesaba katıldığı zaman aradaki potansiyelin çok daha yükseleceğini anlamak güç değil.
Ayrıca, Kars’tan kalkacak trenlerin Gürcistan’daki ilk durağı Ahilkelek olacak. Ahilkelek, Ahıska’nın başkenti. Gürcistan’ın son 10 yıl içerisinde Ahıska Türkilerine yönelik olarak başlattığı eve dönüş kampanyasından faydalanmış ancak kökleri Türkiye’de bulunan bir çok Ahıska Türküne de kolaylık sağlayacak. Ahıskalılar iki kez büyük sürgün dalgalarıyla karşı karşıya kalmıştı. İlki 93 Harbi adı verilen Osmanlı Rus Savaşı sırasında Türkiye’ye göç ederken, ikinci dalga, İkinci Dünya Savaşı esnasında yaşanmış, bir kısmı Türkiye’ye kaçan Ahıskalıların diğer kısmı Sosyalist Rusya’nın değişik bölgelerine göç ettirilmişti. Dünya’da en çok Ahıskalı Özbekistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nin ardından Türkiye’de bulunuyor.
Kars yakınlarında bulunan Ani Harabeleri, Türk, Ermeni ve Gürcü tarihine tanıklık etmiş bir yer. Buradaki Gürcü yapılarının varlığı da Gürcistan’dan kültür turizmi kapsamında yoğun ziyaretçi almasına sebep olacak.
KAYNAKLAR: 1ahaber.com, TCDD, HÜRRİYET, HABERTÜRK