İran makamları, Türkiye’de akaryakıtın pahalı, İran’da ise ucuz olduğunu öne sürerek, Türk taşımacılarını zorla İran akaryakıtı almaya yönlendiriyor ve yüksek karayolu geçiş ücretleri uyguluyor. 2015 yılında imzalanan anlaşma, İran makamlarının transit geçen Türk araçlarından akaryakıt fiyat farkı almamasını öngörüyor.
Adil Rekabeti Engelleyen Uygulamalar Devam Ediyor
Buna rağmen, İran makamları 2015 ve 2019 yıllarındaki taahhütlerine sadık kalmayarak, Orta Asya ülkelerine giden Türk taşımacılardan akaryakıt fiyat farkı almaya devam ediyor. Bu durum, Türk ve İran taşımacıları arasındaki adil rekabeti zedeliyor. Defalarca diplomatik girişim yapılmasına karşın, İran makamları anlaşmaları ve taahhütleri ihlâl ederek aynı uygulamayı sürdürüyor.
İran’ın Yakıt Politikası Ve Mağduriyet Yaratan Yaklaşımı
İran, kendi taşımacılarına indirimli akaryakıt sağlarken, Türk araçlarından akaryakıt fiyat farkı tahsil ediyor ve buna rağmen Türk sürücülere İran içinde yakıt vermeyerek mağduriyet oluşturuyor. Ayrıca, Türk araçlarına yakıt alımı garantisi sunan akaryakıt kartları sözünü de tutmuyor.
Ticaret Dışı Engeller Türk Taşımacılarının Elini Zorluyor
Rakamlar, Türkiye’den İran’a yılda 90.000 karayolu ihracat aracının %60’ını, İran’dan Türkiye’ye gelen 114.000 karayolu ihracat aracının ise %70’ini İranlı taşımacıların gerçekleştirdiğini gösteriyor. Bu dengesiz tablo, İran’ın uyguladığı ticaret dışı engellerle şekilleniyor.
Serbest piyasa koşullarına inanan Türk taşımacıları, İran araç ve sürücülerine yönelik herhangi bir eylemde bulunmuyor.
Bilinçli Yapılan Bu Uygulamaya Son Verin
Türk taşımacıları, İran makamlarının zorlaştırıcı politikaları kaldırmasını beklerken, İran makamları 15 Ocak 2024’te “Dolu Depo Uygulaması” adı altında yeni bir düzenleme başlatıyor. Bu düzenleme, Türk araçlarına zorla yakıt aldırıyor ve yüksek vergiler yansıtıyor.
Tüm bu engellemelere karşın, Türk Makamları hâlâ İran’ın Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliğini destekliyor.
Tedarik Zinciri Sürdürülemez Hale Geliyor
Türk tarafı, İran’ın Dünya Ticaret Örgütü ve uluslararası ticaret ilkelerine aykırı tutumu nedeniyle, 28 Aralık 2024’te İran taşıtlarına mütekabiliyet uygulamasına başlıyor. Bu karar, İran makamlarının Türk taşımacılarına yönelik düzenlemesinden tam 345 gün sonra alınıyor.
Anlaşmalara Aykırı Uygulamalar Sürüyor
İran, imzaladığı anlaşmalara karşın akaryakıt fiyat farkı, Türk taşımacıların İran’ın ihracat yükü almasına izin vermemek, İran ihracatçısının Türk taşımacısı kullanmasına vergi cezası uygulamak, İran içinde Türk araçlarına akaryakıt vermemek gibi uygulamalarına devam ediyor. Türk taşımacıları ise bu olumsuz adımlara rağmen, İran taşımacılarına karşı herhangi bir yaptırımda bulunmuyor. Hatta Türk ve İran makamlarının Ocak ayında konuyu ele almayı planladığı toplantıya, İran makamları katılmayacağını bildiriyor.
9-11 Aralık 2024 tarihlerinde Tahran’da yapılan Türkiye-İran 29. Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısında, “Ulaştırma Başlığı” altında ana gündem maddelerinden biri olarak görülen İran’ın dolu depo uygulaması, uzun müzakerelere karşın çözüme kavuşmuyor. İlgili İran makamları, ikili anlaşmalara aykırı gerekçeler öne sürerek uygulamayı iptal etmeye yanaşmıyor.
Türk Sürücülere Yönelik Son Gelişmeler
28 Aralık 2024’te alınan mütekabiliyet kararı sonrasında, İran:
• Akaryakıt fiyat farkı tahsil etmesine karşın, Türk sürücülere İran içinde yakıt vermiyor,
• Sınırlarda Türk sürücülere kötü muamele yapıyor,
• İran sınırında bekleyen Türk araçlarına zarar veriyor ve brandaları kesiyor.
UND’den Çağrı Ve Dayanışma Mesajı
UND’den yapılan açıklamada şöyle deniliyor: “Bu gelişmeleri Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) ve sektörümüz üzüntüyle takip ediyor, ilgili bakanlıklarımız ile sürekli irtibat halinde bulunuyoruz.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) olarak, Türk Makamlarının kararını tümüyle destekliyoruz ve alınan karar sebebiyle Sayın Cumhurbaşkanımıza, Ticaret, Ulaştırma Ve Altyapı Bakanlıklarımıza sektörümüz adına şükranlarımızı sunuyoruz.
Aynı zamanda, İran’ın yıllardır Türk taşımacılarına karşı sürdürdüğü zorlaştırıcı uygulamalara son vermesi için, İran makamlarını ve taşımacılarını çözüme davet ediyoruz.
Mevcut şartlarda İran’a ikili ve transit taşımacılık gerçekleştiren Türk sürücülerinin sakin ve dirençli duruşunu devam ettirmelerini rica ediyor, yaşanan gelişmeleri sektörümüzün ve kamuoyunun bilgilerine saygılarımızla sunuyoruz.”